Sjálfvirkni hefur aukið aðgengi að fjárfestingaráðgjöf og eignastýringu erlendis.
Sjálfvirknivæðing í fjárfestingaráðgjöf og eignastýringu hefur gert fjármálafyrirtækjum í Bandaríkjunum og Evrópu kleift að ná til breiðari hóps viðskiptavina. Svokallaðir róbó-ráðgjafar hafa gert fjárfestingaráðgjöf ódýrari og eru sagðir auka gæði hennar. Þó er að ýmsu að huga áður en slík ráðgjöf er falin forritum.
Fannar Freyr Ívarsson og Freyr Snæbjörnsson, lögmenn hjá LOGOS, héldu erindi á UT-messunni fyrr í mánuðinum þar sem þeir fóru yfir möguleikana sem felast í róbó-ráðgjöf og þau lagalegu atriði sem að henni snúa.
Róbó-ráðgjafar eru forrit sem veita fjárfestingaráðgjöf og sinna eignastýringu á grundvelli algríma með lítilli eða engri mannlegri aðkomu. Viðskiptavinurinn veitir ákveðnar upplýsingar, með því að svara spurningalista, og forritið nýtir upplýsingarnar til að veita fjárfestingaráðgjöf. Tæknin virðist ekki enn hafa náð fótfestu á Íslandi.
„Þó að við höfum séð meiri sjálfvirkni í fjármálageiranum á Íslandi, til dæmis hjá bönkum og tryggingafélögum, á undanförnum misserum þá vitum við ekki til þess að þess konar þjónusta hafi staðið til boða,“ segir Freyr í samtali við Markaðinn.
Engir þröskuldar
Sjálfvirka fjárfestingaráðgjöf má rekja aftur til ársins 2008 þegar fyrstu lausnirnar sem náðu almennilegum vinsældum voru settar á markað. Eins og gjarnan er þegar tækninýjungar líta dagsins ljós var brautin rudd af smærri nýsköpunarfyrirtækjum. Í kringum árið 2015 var tæknin síðan tekin upp af stærstu ráðgjafar- og sjóðstýringarfyrirtækjum heims, Charles Schwab og Vanguard. Róbó-ráðgjöf er nú orðin frekar algeng í Bandaríkjunum en hún hefur einnig náð fótfestu í Bretlandi og Þýskalandi. Í árslok 2017 var metið að um 100 fyrirtæki byðu slíka þjónustu í Evrópu og um 200 í Bandaríkjunum.
„Það sem er athyglisvert ef við horfum á þróunina í Bandaríkjunum er að margir viðskiptavinir sem fjármálafyrirtæki hafa fengið í róbó-ráðgjöf eru ekki með eignir í stýringu og hafa yfirleitt ekki verið að nota fjárfestingaráðgjöf yfirhöfuð. Þessi þjónusta höfðar til smærri fjárfesta,“ segir Fannar. Í því samhengi nefnir hann að róbó-ráðgjöf sé ódýrari en hefðbundin ráðgjöf og yfirleitt séu litlir sem engir þröskuldar að eignastýringu sem byggir á henni. Til samanburðar kann að þurfa á annan tug milljóna til að komast í eignastýringu hjá sumum íslenskum fjármálastofnunum.
Orðalag spurninga skiptir máli
Þá vaknar sú spurning hvort æskilegt sé að fjarlægja mannlega þáttinn úr fjárfestingaráðgjöf og eignastýringu. Því fylgja kostir og gallar að sögn Fannars.
„Það liggur í hlutarins eðli að mannlegum mistökum fækkar. Ráðgjöf getur verið verri eða betri einn daginn eftir því hvernig ráðgjafinn er fyrirkallaður. Sjálfvirkni ætti þá að minnka líkur á hagsmunaárekstrum, það verður betra samræmi í ráðgjöfinni og auðveldara að nálgast upplýsingar yfir þá ráðgjöf sem hefur verið veitt,“ segir Fannar sem tekur þó fram að sjálfvirknivæðing tryggi ekki endilega að engir hagsmunaárekstrar eigi sér stað. Til dæmis sé hætta á því að hlutdrægni verði forrituð inn í róbó-ráðgjafana, t.d. með þeim hætti að ráðgjafinn vísi á þá sjóði sem best þjóna hans hagsmunum.
„Hvað sjálfvirka eignastýringu varðar er hún liprari þegar kemur að því að bregðast við breyttum markaðsaðstæðum vegna þess að hún gæti breytt eignasafninu í allt að því rauntíma. Einn helsti kosturinn við róbó-ráðgjafa er að tölvur vinna hraðar og betur úr upplýsingum,“ segir Fannar. Með því að taka burt mannlega þáttinn kunna hins vegar að aukast líkur á því að viðskiptavinur misskilji ráðgjöfina eða veiti rangar upplýsingar.
„Ef þú ert að svara spurningalista í tölvu þá greinir hún ekki endilega að þú sért að misskilja spurningarnar. Sem dæmi má nefna ef róbó-ráðgjafinn spyr um tekjur þínar, og á við tekjur eftir skatt, en þú heldur að verið sé að spyrja um tekjur fyrir skatt. Mennskur ráðgjafi gæti eflaust betur áttað sig á því að um misskilning væri að ræða en tölvan,“ segir Fannar.
Fannar og Freyr fóru gegnum spurningalista hjá ýmsum fyrirtækjum við undirbúning fyrirlestursins.
„Það var ein spurning sérstaklega minnisstæð. Spurt var: Myndir þú aftur kaupa bílategund sem þú hefur slæma reynslu af? Það getur vel verið að þetta sé sniðug spurning til að meta hina ýmsu þætti sem mig varða en ég hins vegar áttaði mig engan veginn á því hver tilgangurinn var eða hvaða áhrif svarið myndi hafa á niðurstöðuna. Það var engar frekari upplýsingar að hafa. Ef ég get ekki áttað mig á spurningunni þá er erfitt fyrir mig að svara henni,“ segir Freyr.
Önnur sjónarmið verði tekin til greina
Unnið er að innleiðingu evrópsku tilskipunarinnar MiFID II hér á landi. Inntakið er að róbó-ráðgjafar beri ekki minni ábyrgð eða skyldur en mennskir ráðgjafar. Verðbréfamarkaðsstofnun Evrópu (ESMA) hefur auk þess gefið út leiðbeiningar sem snerta sérstaklega á róbó-ráðgjöf og þeim sérsjónarmiðum sem kunna að eiga við um slíka ráðgjöf. Í leiðbeiningunum er m.a. lögð áhersla á að spurningar séu vel skiljanlegar og settar fram með þeim hætti að þær gefi rétt svör. Jafnframt að veittar upplýsingar séu skýrar og aðgengilegar.
Í þessu sambandi líta leiðbeiningar ESMA til kenninga atferlisfjármála, sem er fræðasvið sem tengir saman kenningar í fjármálum og sálfræði. „Sem dæmi sýna rannsóknir á þessu sviði að það skiptir lykilmáli hvernig spurningar eru orðaðar vegna þess að þú getur fengið gjörólík svör við efnislega sömu spurningu eftir því hvernig hún er sett fram,“ segir Freyr.
Þá liggja fyrir tillögur frá framkvæmdastjórn Evrópusambandsins um breytingar sem fela í sér að skylt sé að taka tillit til fleiri þátta en fjárhagslegra. „Þetta myndi þýða að ráðgjöfin þyrfti að taka umhverfissjónarmið, samfélagssjónarmið og stjórnarhætti fyrirtækja með í reikninginn. Umhverfissinnaður einstaklingur gæti frekar viljað fjárfesta í umhverfisvænu fyrirtæki meðan aðrir gætu viljað fjárfesta einvörðungu í fyrirtækjum með góða stjórnarhætti o.s.frv. Það verður áhugavert að sjá hvort og að hvaða leyti þessir þættir muni hafa áhrif á fjárfestingaákvarðanir, sérstaklega ef fólk þarf að fórna ávöxtun fyrir slík sjónarmið,“ segir Freyr.
